ส่องเทคโนโลยีสมัยใหม่…พาธุรกิจไทยก้าวไกลในยุค New Normal

เรื่องโดย ณัฐภัทร รัตนวิชัย

ในช่วงปีที่ผ่านมา มีเทคโนโลยีและนวัตกรรมใหม่ ๆ เกิดขึ้นมากมายหลายด้าน ไม่ว่าจะด้านการแพทย์ ด้านคอมพิวเตอร์ ด้านดิจิทัล ด้านพลังงานรวมไปถึงการอนุรักษ์พลังงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเทคโนโลยีที่กำลังมาแรงในยุคปัจจุบัน คือ Metaverse และ รถยนต์ไฟฟ้า (รถยนต์ EV) ท่านผู้อ่านสามารถอ่านบทความย้อนหลังได้ที่ https://petromat.org/home/around-we-go/ จากงานประชุมและนิทรรศการ APEC BCG Economy Thailand 2022: Tech to Biz (Thailand Tech Show 2022) ศาสตราจารย์ ดร.ชูกิจ ลิมปิจำนงค์ ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) บรรยายพิเศษเรื่อง “10 เทคโนโลยีที่น่าจับตามอง (10 Technologies to Watch)” ซึ่งเป็นการคาดการณ์เทคโนโลยีที่จะมีผลกระทบได้อย่างชัดเจนใน 5 – 10 ปีข้างหน้า ในวันนี้ PETROMAT ขอนำท่านผู้อ่านไปทำความรู้จักและสัมผัสกับเทคโนโลยีดังกล่าว โดยจะแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ได้แก่ กลุ่มแรก เกี่ยวข้องกับความสามารถของ AI และการเชื่อมต่อของระบบคอมพิวเตอร์กับมนุษย์และกับยานยนต์อัตโนมัติ กลุ่มที่สอง เกี่ยวข้องกับพลังงาน การกักเก็บพลังงาน และเทคโนโลยีสะอาดเพื่อโลก และกลุ่มสุดท้าย เกี่ยวข้องกับสุขภาพและอาหาร เราไปดูกันเลยครับว่าแต่ละกลุ่มมีเทคโนโลยีอะไรบ้าง

เทคโนโลยีเชื่อมต่อสมองมนุษย์กับคอมพิวเตอร์ : Brain-Computer Interface (BCI)

Brain-Computer Interface (BCI) หรือ Brain-Machine Interface หรือ (BMI) เป็นเทคโนโลยีการสื่อสารระหว่างคลื่นสมอง และคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์ภายนอกอื่น ๆ เพื่อประโยชน์ในการแยกสัญญาณสมองที่ต้องการออกมา และทำการถอดรหัสให้สามารถเข้าใจได้ โดยการทำงานของ BCI ต้องอาศัยฮาร์ดแวร์ คือ ตัวเซนเซอร์ที่ติดอยู่กับอุปกรณ์สวมศีรษะ ซึ่งทำหน้าที่คอยรับสัญญาณไฟฟ้าจากคลื่นสมอง และซอฟต์แวร์ที่จะช่วยอ่านและวิเคราะห์คลื่นสมองของผู้ใช้งาน แล้วสั่งการไปยังอุปกรณ์ต่าง ๆ ซึ่งตรงส่วนนี้แทบจะเกิดขึ้นไม่ได้เลย หากไม่มีเทคโนโลยีอย่าง AI และ Machine Learning มาช่วย ปัจจุบัน มีการนำ BCI ไปใช้ประโยชน์ด้านต่าง ๆ เช่น ด้านสุขภาพและการแพทย์ มีการนำไปใช้กับผู้ป่วยที่เป็นอัมพาต ด้านสุขภาวะทางจิตใจ การวัดสัญญาณไฟฟ้าสมองโดยไม่ต้องเจาะกะโหลกเพื่อฝังขั้วไฟฟ้า ใช้วัดสภาวะทางจิตใจและอารมณ์ เพื่อทำให้ผ่อนคลายและเกิดสมาธิได้ดียิ่งขึ้นอีกด้วย นอกจากนี้เทคโนโลยี BCI ยังประยุกต์ใช้กับวงการเกมและเมตาเวิร์ส สำหรับประเทศไทย บริษัท BrainiFit จำกัด ซึ่งเป็น NSTDA Startup จาก NECTEC สวทช. ใช้เทคโนโลยีดังกล่าว สำหรับการออกกำลังสมอง โดยใช้คลื่นสมองสั่งการควบคุมการเล่นเกมเพื่อฝึกสมาธิหรือความจำ การฟื้นฟูผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง การควบคุมชุดโครงสร้างเสริมสมรรถภาพร่างกายได้อีกด้วย

เอไอแบบรู้สร้าง : Generative AI

Generative AI คือ การสร้างสิ่งประดิษฐ์จากข้อมูล และสร้างนวัตกรรมใหม่ ๆ ที่คล้ายกับรูปแบบของชิ้นงานดั้งเดิม แต่ไม่ใช่การทำซ้ำ มีศักยภาพที่โดดเด่นในการสร้างสรรค์งานรูปแบบใหม่ ๆ โดยเทคนิคการสร้างแบบจำลองที่นิยมนำมาใช้นั้น คือ แกน (Generative Adversarial Networks ; GAN) ใช้สร้างภาพใบหน้าที่สมจริง มีความละเอียดสูง นำไปใช้สร้าง Virtual Influencer ที่ไม่มีตัวตนอยู่จริง Generative AI มีประโยชน์และใช้งานหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มความละเอียดภาพให้อยู่ในระดับ Super–Resolution ช่วยแปลงภาพถ่ายให้คมชัดมากขึ้น แปลงภาพในเวลากลางวันให้กลายเป็นภาพตอนกลางคืน แปลงภาพขาวดำให้เป็นภาพสี สำหรับประเทศไทยนั้น เริ่มมีหลายองค์กรทำวิจัยและนำเทคโนโลยีดังกล่าวไปใช้ประโยชน์ ตัวอย่างเช่น NECTEC สวทช. สร้าง VAJA ที่เป็นระบบการสังเคราะห์เสียงจากข้อความภาษาไทย เพื่อสร้างคำบรรยายภาพที่เป็นภาษาไทยอย่างอัตโนมัติ และโครงการ Z-Size Ladies ที่เป็นระบบการจำลองรูปร่างแบบ 3 มิติ สำหรับคุณแม่ที่ตั้งครรภ์ระยะ 2-40 สัปดาห์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ใช้ GAN เรียนรู้สไตล์ฟอนต์ภาษาอังกฤษ เพื่อประยุกต์สร้างฟอนต์ภาษาไทยใหม่ ๆ VISTEC กำลังศึกษากระบวนการคอมพิวเตอร์กราฟิกที่ใช้จำลองการขยับใบหน้าของคนอย่างสมจริง เป็นต้น

เทคโนโลยียานยนต์อัตโนมัติและเชื่อมต่อ (Connected and Autonomous Vehicle Technologies; CAV)

CAV คือ ยานยนต์สมัยใหม่ที่ใช้ระบบอัจฉริยะหลายแบบเข้าช่วยงาน ได้แก่

– เทคโนโลยีการขับขี่อัตโนมัติ (Autonomous Driving Technology) ที่ใช้เซนเซอร์ประกอบกับระบบการคำนวณ เพื่อวางแผนและควบคุมให้ยานยนต์ตอบสนองกับสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ได้โดยไม่ต้องใช้คนบังคับ
– เทคโนโลยีระบบช่วยเหลือผู้ขับขี่ (Driver Assistance Technology) ช่วยตรวจจับจุดอับสายตา ตรวจจับคนเดินถนน เตือนการออกนอกเลน เบรกฉุกเฉิน รู้จำป้ายจราจร เป็นต้น
– เทคโนโลยีสำหรับการเชื่อมต่อ (Telematics) ที่ช่วยสื่อสารระหว่างรถเพื่อเพิ่มความปลอดภัย ประกอบด้วยเทคโนโลยีการสื่อสารไร้สาย การสื่อสารระยะสั้นแบบเฉพาะ และการสื่อสารระหว่างยานพาหนะกับสิ่งอื่น ๆ

ในปัจจุบัน การพัฒนารถอัตโนมัติแบ่งออกได้เป็น 6 ระดับ ตั้งแต่ 0 ถึง 5 โดยที่ระดับ 0 นั้น คนขับที่เป็นมนุษย์ทำหน้าที่ในการควบคุมทั้งระบบ และลดการควบคุมลงเรื่อย ๆ จนเมื่อถึงระดับ 5 ก็ใช้ระบบอัตโนมัติทั้งหมดในการขับรถ ภายใต้เงื่อนไขเทียบเท่ากับการขับรถโดยมนุษย์

ระบบสำรองพลังงานแบบยาวนาน : Long Duration Storage

การสำรองไฟฟ้าสำหรับระบบโครงข่ายพลังงานหรือระบบกริด (Grid Energy Storage System) เป็นเทคโนโลยีที่พัฒนาขึ้นเพื่อใช้ในการกักเก็บพลังงานจากพลังงานทดแทน ใช้ระบบแบตเตอรี่ “ลิเทียมไอออน” ซึ่งมีประสิทธิภาพที่ดี แต่มีต้นทุนสูง ตัวแบตเตอรี่อาจระเบิดได้ และสารเคมีที่ใช้อาจเป็นพิษกระทบสิ่งแวดล้อม ปัจจุบัน มีแบตเตอรี่ทางเลือกหลายแบบมาใช้แทนแบตเตอรี่ลิเทียมไอออน เช่น เหล็ก สังกะสี โซเดียม รวมถึงแบตเตอรี่ไหลชนิดเหล็ก (Iron Flow Battery) ที่ใช้เป็นระบบสำรองไฟฟ้าในระบบกริดของบางรัฐในสหรัฐอเมริกา ช่วยสำรองไฟได้นาน 12–100 ชั่วโมง มีจุดเด่นสำคัญคือ ต้นทุนที่ถูกกว่า อายุการใช้งานที่ยาวกว่า ไม่ระเบิด จึงปลอดภัยกว่า รีไซเคิลได้ และส่วนประกอบที่ใช้ก็ไม่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สำหรับประเทศไทยนั้น ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อความมั่นคงของประเทศและการประยุกต์เชิงพาณิชย์ (NSD) ได้นำร่องพัฒนาแบตเตอรี่ชนิด “สังกะสีไอออน” เพื่อเป็นทางเลือก โดยอยู่ระหว่างการขยายผลเพื่อผลิตในระดับโรงงานต้นแบบที่ EECi

การรีไซเคิลแผงโซลาร์เซลล์ : Solar Panel Recycle

ปัจจุบัน เริ่มมีแผงโซลาร์เซลล์ปลดระวางจากโซลาร์ฟาร์ม และภายในปี พ.ศ. 2593 คาดว่าทั่วโลกจะมีจำนวนแผงโซลาร์เซลล์ทยอยหมดอายุเพิ่มขึ้นแบบก้าวกระโดดเป็น 78 ล้านตัน เฉพาะในประเทศไทยอาจมีมากถึง 4 แสนตัน จำเป็นต้องเตรียมความพร้อมในการจัดการแผง เพื่อไม่ให้ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เทคโนโลยีใหม่ที่ใช้เรียกว่า “Heated Blade” คือใช้ใบมีดที่ร้อนจัดถึง 300 องศาเซลเซียส ตัดแยกกระจกออกจากโซลาร์เซลล์อย่างมีประสิทธิภาพ เปิดโอกาสใหม่ให้ธุรกิจ Reuse / Recycle วัสดุ ทำให้เกิดการใช้วัตถุดิบรอบสอง เกิดวงจรเศรษฐกิจแบบ Circular Economy ซึ่งสอดคล้องกับนโยบายเศรษฐกิจแบบ BCG ที่เป็นวาระแห่งชาติอีกด้วย

Carbon Measurement & Analytics : เทคโนโลยีการตรวจวัดและวิเคราะห์ปริมาณคาร์บอน

ปัจจุบัน มีการพัฒนาเทคนิค Data Mining & Data Analytics เพื่อคำนวณ Carbon Footprint ผ่านฐานข้อมูล Thai National LCI Database มีส่วนอย่างมากสำหรับภาคอุตสาหกรรม โดยเฉพาะ SMEs ขณะเดียวกันจำเป็นต้องพัฒนาแบบจำลองเพื่อใช้คำนวณมวลชีวภาพบนพื้นดินแทนการสำรวจภาคสนาม ซึ่งจะช่วยให้การประเมินทำได้ง่ายขึ้น และได้ข้อมูลที่ถูกต้องมากขึ้น ทั้งนี้ เทคโนโลยีนี้ต้องอาศัยการพัฒนาแบบจำลองจากข้อมูล Remote Sensing ได้แก่ ข้อมูลภาพ 3 มิติจากเซนเซอร์ LIDAR และข้อมูลแถบสีความละเอียดสูงจากเซนเซอร์ Hyperspectral โดยวิเคราะห์ร่วมกับข้อมูลจากงานสำรวจภาคสนาม และใช้เป็นต้นแบบสำหรับ Machine Learning เพื่อใช้กับข้อมูลดาวเทียม เช่น ข้อมูลจาก Sentinel 2 หรือ Lansat 8 ต่อไป เทคโนโลยีการประเมินทั้งมวลชีวภาพและ Carbon Footprint จึงมีความสำคัญมากขึ้นเรื่อย ๆ เพราะใช้ได้ทั้งในการประเมินชนิดป่าหรือพรรณไม้ที่ดูดซับคาร์บอน เพื่อคำนวณปริมาณคาร์บอนเครดิตเพื่อนำมาใช้ในโครงการชดเชยคาร์บอนได้อีกด้วย

เทคโนโลยี CCUS ด้วยพลังงานสะอาด : CCUS By Green Power

เทคโนโลยีการดักจับ ใช้ประโยชน์ และกักเก็บคาร์บอน (Carbon Capture, Utilization & Storage) หรือเทคโนโลยี CCUS เข้ามาช่วยจัดการก๊าซ CO₂ ก่อนปล่อยออกสู่ชั้นบรรยากาศ โดยเทคโนโลยีนี้ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนย่อย ได้แก่ การดักจับก๊าซ CO₂ ด้วยวัสดุดูดซับ การนำ CO₂ ที่ดักจับได้ไปแปรรูปเป็นสารมูลค่าสูงในอุตสาหกรรม และสุดท้าย คือ การนำ CO₂ ไปกักไว้อย่างถาวร โดยการอัดเข้าไปเก็บใต้ผืนพิภพ หัวใจหลักของเทคโนโลยีดังกล่าว คือ การพัฒนาวัสดุและกระบวนการทางเคมีที่เปลี่ยน CO₂ ให้อยู่ในรูปแบบที่จัดการได้ง่าย โดยไม่ใช้พลังงานมากจนเกินไป ต้องอาศัยวัสดุดูดซับ หรือ CO₂ Adsorbent ที่มีความจำเพาะสูง ตรึงก๊าซ CO₂ ออกจากไอเสียทางอุตสาหกรรมหรือจากอากาศจนใช้เป็น “สารตั้งต้น” ที่ใช้ทดแทนสารตั้งต้นจากเชื้อเพลิงฟอสซิล เพื่อผลิตสารเคมีที่มีมูลค่าสูงในอุตสาหกรรม เช่น แอลกอฮอล์ ก๊าซสังเคราะห์หรือ Syngas ปุ๋ยยูเรีย กรดอินทรีย์ ผงฟู (Bicarbonate) และพอลิเมอร์ต่าง ๆ เป็นต้น

การดูแลสุขภาพทางไกลในยุคถัดไป : Next–Generation of Telehealth

Telehealth หรือ Telemedicine คือ การให้บริการด้านสาธารณสุขกับประชาชน โดยบุคลากรทางการแพทย์ ผ่านทางเทคโนโลยีและการสื่อสารแบบ Video conference เพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลที่เป็นประโยชน์ต่อการวินิจฉัย การรักษา และการป้องกันโรค โดยไม่มีข้อจำกัดเรื่องเวลาและสถานที่ เดิมทีเทคโนโลยีการรักษาแบบนี้เกิดขึ้นในต่างประเทศ เช่น ระบบบริการ “XRHealth” ของสหรัฐอเมริกาที่ให้บริการ “คลินิกแบบเสมือนจริง” แต่ปัจจุบัน หลายโรงพยาบาลในประเทศไทยเริ่มนำมาปรับใช้กับการรักษาและมีแนวโน้มจะได้รับการยอมรับในการใช้งานมากยิ่งขึ้น โดยปรับรูปแบบบริการทางการแพทย์ ออกจากโรงพยาบาลไปหาคนไข้ใน “ทุกที่ ทุกเวลา” ผ่านระบบดังกล่าว เพื่อช่วยลดความแออัดของผู้ป่วยที่โรงพยาบาล

ชีววิทยาสังเคราะห์ : Synthetic Biology

เป็นศาสตร์ขั้นสูงของพันธุวิศวกรรม (genetic engineering) โดยเป็นการบูรณาการความรู้หลากสาขา ทั้งด้านชีววิทยา วิศวกรรม พันธุกรรม เคมีและวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์ ผ่านการออกแบบและการสร้างระบบทางชีวภาพ และองค์ประกอบทางชีวภาพ โดยมีการปรับแต่งไปถึงระดับดีเอ็นเอ เพื่อให้เซลล์เกิดการทำงานในรูปแบบใหม่ หรือพัฒนาไปในทางที่ดีขึ้น ปัจจุบันเทคโนโลยีนี้ก้าวหน้าอย่างมาก และกลายมาเป็นที่ต้องการของหลายภาคอุตสาหกรรม ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ที่วางขายแล้ว เช่น บริษัท Pivot Bio ทำการสังเคราะห์ปุ๋ยขึ้นจากไนโตรเจนในอากาศที่มนุษย์ใช้หายใจ โดยที่ทาง Pivot สร้างจุลินทรีย์ให้ทำหน้าที่ตรึงไนโตรเจนในอากาศ มาตอบสนองความต้องการของพืช เพื่อช่วยลดปัญหาของสิ่งแวดล้อม น้ำมันคาลีโน (Calyno) ของบริษัทคาลิกซ์ต (Calayxt) ที่ทำจากถั่วเหลืองมีกรดโอเลอิกสูง และสารต้านมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดบี-เซลล์ ของบริษัท Novartis เป็นต้น

การรักษามะเร็งด้วยภูมิคุ้มกันแบบ CAR T–Cell

Chimeric Antigen Receptor (CAR) T–Cell เป็นนวัตกรรมและเทคโนโลยีล่าสุดในการรักษามะเร็ง หลักการสำคัญของวิธีนี้ คือ สามารถดัดแปลง T-Cell (เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่มีความสามารถในการกำจัดสิ่งแปลกปลอม เซลล์ติดเชื้อโรคหรือเซลล์มะเร็ง) ของผู้ป่วย ให้สร้างโปรตีนที่เรียกว่า CAR ซึ่งคล้ายกับเครื่องตรวจจับติดอาวุธ เมื่อ T-Cell เจอกับเซลล์มะเร็ง จึงสามารถจดจำและกำจัดเซลล์มะเร็งจำเพาะเหล่านั้นได้ จุดเด่นคือ มี ความจำเพาะกับเซลล์มะเร็งสูงมาก แทบไม่ทำอันตรายเซลล์ปกติเลย CAR T-Cell จำเพาะกับผู้ป่วยแต่ละรายเท่านั้น จึงไม่ทำให้เกิดภาวะภูมิคุ้มกันทำร้ายตัวเอง จึงมีความปลอดภัยสูง สำหรับในประเทศไทย ทีมวิจัยจาก สวทช. กำลังศึกษาการใช้ CAR T–Cell รักษามะเร็งเม็ดเลือดอยู่ในระยะคลินิกเฟส 1 สำหรับการทดลองได้ผลดี คือ ลดขนาดก้อนมะเร็งได้มากกว่า 60% เทคโนโลยีนี้จึงเป็นทางเลือกสำคัญในอนาคตอันใกล้